عزت نفس چیست؟

در جامعه پرتلاطم امروزی مسئله عزت نفس یکی از مهمترین مسائلی است که باید به آن توجه ویژه داشت در جهان کنونی که با تغییر مداوم حمیت های فرهنگی و تغییر و تحول فراوان ارزش ها مواجه هستیم، مبحث حرمت نفس و داشتن از مباحث حساس و بحث برانگیز جوامع محسوب می شود. به همین دلیل در حال حاضر توجه بسیاری از جامعه شناسان و روانشناسان به مسئله عزت نفس معطوف است. در ادامه با مقاله عزت نفس چیست همراه تام آکادمی باشید.
برای تعریف این واژه می توان از واژه سلامت ذهن استفاده کرد، حرمت نفس نیز از دیگر اصطلاحاتی است که با این واژه مترادف بوده و نشان دهنده باورهای افراد در مورد اهمیت و ارزش خود است. متاسفانه مفهوم حرمت نفس که بسیار تخصصی و علمی باید در مورد آن بحث و تبادل نظر انجام شود هنوز به صورت کاملا سطحی و عامیانه در جامعه تبیین شده است که این امر باعث شده است از نگاه نخبگان کمی فاصله بگیرد.
در خصوص درک صحیح و مناسب مفهوم عزت نفس باید دو بخش مدنظر قرار بگیرد که یک بخش حرمت نفس و ارزش گذاشتن به خویشتن است و بخش دیگر یقین به خودتوانمندی است. بخش خودتوانمندی آن بخش از احساس افراد است که در آنان احساس یقین و اعتماد به خود در مواجه با چالش های زندگی را تقویت می کند و بخش احترام به خود، آن بخش از احساس افراد است که به آنان باور صلاحیت برای خوشبختی را می بخشد. وقتی در مورد این مفهوم آگاهانه تفکر و تعقل داشته باشیم هر دو بعد، یعنی خودتوانمندی و حرمت نفس را کاملا ملموس مشاهده میکنیم.
خودتوانمندی را میتوان همان سلامت ذهن افراد دانست، زیرا در این بخش افراد با بهره گیری از ذهن خود درمییابند که استطاعت و قدرت تفکر کردن، فهمیدن، یاد گرفتن، انتخاب کردن، گزینش کردن و تصمیم گیری را دارند. یک انسان که دارای حس خودتوانمندی است به خوبی درک کرده است که میتواند راستیها و درستیهای مربوط به خواستههای خود را بشناسد و به خود اطمینان و یقین داشته باشد. افرادی که دارای حس خودتوانمندی هستند به راحتی میتوانند زمام زندگی خود را به دست گیرند و این افراد دارای سلامت روان هستند.
عزت نفس یا همان احترام گذاشتن به خود، باعث میشود افراد به ارزشها و باورهای خود اعتماد داشته باشند و انسان را به عنوان یک موجود مقدس برشمرند و او را فدای باورها و اندیشههای دیگران نکنند. افرادی که دارای عزت نفس هستند برای پیشرفتهای خود و برای تواناییهای خود ارزش قائل هستند و به خودشان حق میدهند که خوشبخت و شاد زندگی کنند. افرادی که دارای عزت نفس هستند میتوانند در تعامل با دیگران موفق باشند و از حضور در اجتماع لذت ببرند.
اگر بخواهیم با ترکیب این دو بخش عزت نفس را یکجا بیان کنیم باید بگوییم عزت نفس یعنی داشتن احساس شایستگی و توانمندی برای درک مسائل زندگی و خود را لایق خوشبختی دانستن.
گفتنی است بیشترین جامعه آماری که میتوانند از مباحث عزت نفس بهره ببرند تمامی افراد رده سنی 21 تا 51 سال با هر سطح تحصیلات هستند.
دلایل عزت نفس بالا و پایین
عزت نفس افراد در شرایط متفاوت و در گذر زمان تغییر کرده و دارای نوسان میباشد درست به همان گونه که دیگر احساسات انسان و جنبههای روانی افراد تغییر میکند. ذات انسانی ما این گونه است که ما توانایی استدلال کردن را دارا میباشیم و باید مدنظر داشته باشیم که زندگی کردن با این توانایی پیوند خورده است.
در مباحث جامعه شناسی چارلز هورتون کولی نظریه خود آیینه سان را مطرح کرده است که می توان آن را به عزت نفس مشابهت داد. در این نظریه کولی بیان میکند که برداشت هر کسی از خودش نتیجه تعامل اجتماعی او و برداشت دیگران از وی میباشد، به این معنا که هر کسی خودش را در آیینه دیگران باور کرده و میشناسد. از این نظریه میتوان نتیجه گرفت که رفتار اطرافیان در عزت نفس میتواند اثربخش باشد. کسی که عزت نفس بالایی داشته باشد قضاوت دیگران میتواند تحلیل کند و بر اساس تحلیل خود در مورد شخصیت خودش تصمیم بگیرد. یعنی فرد میتواند قضاوت دیگران پیرامون چاق یا لاغر بودن خود را شنیده و خودش تحلیل کند که آیا این چاق بودن و یا لاغر بودن بد است یا خوب. فرد میتواند این گونه تحلیل کند که من یک فرد چاق یا لاغر هستم اما یک انسان ارزشمند میباشم.
تصورات آرمانی
با توجه به اینکه قضاوت و تعامل اجتماعی در جامعه میتواند در عزت نفس اثرگذار باشد، باید به این نکته توجه کرد که خانواده به عنوان اولین گروه اجتماعی که فرد در آن با تعامل اجتماعی و قضاوت مواجه است، میتواند نخستین پایههای عزت نفس را به صورت اساسی شکل بدهد. کودکان در نهاد خانواده به دنبال مقبولیت اجتماعی بوده و این اعتبار که به وسیله خانواده به کودک اهدا میشود ریشه و بنیان عزت نفس است. رفتارهایی مانند توهین، نداشتن احترام، تبعیض و بیتفاوتی از سوی والدین میتواند باعث کاهش عزت نفس در کودکان و نوجوانان شود.اما نکته مهمی که در مورد شاخص خانواده مهم است این است که افراد باید بدانند عزت نفس وابسته به موقعیت خانوادهای که در آن زاده شدهاند، یعنی رنگ پوست، نژاد، زبان، یا جایگاههای اجداد نیست.
از دیگر عواملی که با کاهش و افزایش عزت نفس رابطه مستقیم دارد، آمال و آرزوها و تصورات آرمانی است که افراد دارند. اگر تصورات آرمانی یک فرد از خودش غیرمنطقی و دست نیافتنی باشد، منتج به نارضایتی از خود شده و این امر باعث کاهش عزت نفس خواهد شد و همچنین اگر آرزوهای فرد واقعبینانه نباشد و فرد موفق نشود به آرزوهای خود دست یابد در نتیجه تصور خوبی از خود نخواهد داشت و عزت نفس وی پایین خواهد آمد. افرادی که عزت نفس پایینی دارند مداوم در حال اضطراب و ترس به سر میبرند. ترس از ناپسند بودن و بدون تایید ماندن و یا ترس از برملا شدن؛ عزت نفس پایین نه تنها تفکر و تعقل را متوقف میسازد که موانعی بر سر راه آن مینهد که آن را کاملا معیوب میکند.
آرزوهای غیرمنطقی
از دیگر عواملی که برای داشتن عزت نفس به آن نیازمند هستیم مسئولیتپذیری است. افرادی که در قبال خود احساس مسئولیت میکنند ثابت کردهاند که دارای عزت نفس بالا هستند. فرد باید مسئولیت دستیابی به خواستههایش را خودش بر عهده بگیرد و این گونه به سمت ارزشگذاری برای خود گام برمیدارد و اهمیت خود را بهتر درک میکند. به این نکته مهم باید توجه داشت که قبول مسئولیت در قبال خوشبختی و سعادت، یک نیرو دهنده است که افسار زندگی سعادتمند را به خود فرد میسپارد اما این نکته عوامل خارجی و حوادثی که خارج از اختیار انسان است را انکار نمیکند.
درباره تام آکادمی
موسسه تام آكادمی که زير نظر گروه آموزشی پژوهشی تام فعاليت میکند، فعالیت اصلی خود را در قالب یک شعار محوری، یعنی دسترسی سريع و آسان و بدون واسطه به محتواي آموزشی، مشاورهای و پژوهشی در همه حوزهها تعریف نموده است.
نوشته های بیشتر از تام آکادمی
دیدگاهتان را بنویسید